Ερωτόκριτος

Τίτλος πολύστιχου αφηγηματικού ποιήματος, μιας ερωτικής μυθιστορίας, συνθέτης του οποίου είναι –σύμφωνα με μόνη πληροφορία του επιλόγου του– ο Βιτσέντζος Κορνάρος από τη Σητεία της Κρήτης. Αποτελείται από 10.052 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους στίχους, με ζευγαρωτή (ανά δύο) ομοιοκαταληξία. Σε πολλές περιπτώσεις οι στίχοι ομοιοκαταληκτούν με ρηματικούς τύπους, ενώ η τομή βρίσκεται συνήθως μεταξύ 8ης και 9ης συλλαβής. Παρά τις άσκοπες επαναλήψεις και τα πολλά διασκελίσματα, ο στίχος είναι όμορφος, με φροντισμένη ρίμα, πλαστικές εικόνες, ζωντανές περιγραφές και λεπτότατες ψυχικές συγκινήσεις. Γενικά το ύφος του έργου είναι επικό, μεγαλόπρεπο, με λυρική συνοχή και υποδειγματικό συνδυασμό εικόνων, περιγραφών και ψυχογραφίας προσώπων. Η γλώσσα του Ε. είναι η καθαρή δημοτική, όπως διαμορφώθηκε στην ανατολική Κρήτη (πατρίδα του ποιητή), πλούσια και δροσερή, με εκπληκτικούς συνδυασμούς και σχεδόν ολότελα ξεκαθαρισμένη από λόγια ή ξένα στοιχεία (περιλαμβάνει περίπου 100 ξενικές λέξεις: αραβικές, λατινικές και ιταλικές). Η γλωσσική ομοιομορφία του είναι απαράμιλλη. Ο δημιουργός του κατάφερε να εκφράσει άκρως λεπτομερειακά όχι μόνο εξωτερικές εικόνες αλλά και τις εσωτερικές συναισθηματικές καταστάσεις των πρωταγωνιστών του καθώς και τις ανθρώπινες ιδέες της εποχής του. Η υπόθεση του Ε. εκτυλίσσεται στην Αθήνα, σε χρόνους μάλλον μυθικούς. Το έργο χωρίζεται σε 5 μέρη. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στον έρωτα της Αρετούσας, κόρης του βασιλιά της αρχαίας Αθήνας, Ηρακλή, και του Ερωτόκριτου, γιου του πιο πιστού συμβούλου του βασιλιά Πεζόστρατου. Ο βασιλιάς, για να διασκεδάσει τη θλιμμένη κόρη του, Αρετούσα, οργανώνει στο παλάτι αγώνες κονταροχτυπήματος, στους οποίους αναδεικνύεται νικητής ο Ερωτόκριτος (δεύτερο μέρος). Στη συνέχεια ο νικητής –με την προτροπή της αγαπημένης του Αρετούσας– τη ζητά από τον πατέρα της σε γάμο. Εκείνος οργίζεται, εξορίζει τον Ερωτόκριτο και φυλακίζει την κόρη του, ύστερα από άρνησή της να παντρευτεί άλλο βασιλόπουλο του Βυζαντίου (τρίτο μέρος). Στο μεταξύ ξεσπάει πόλεμος ανάμεσα στους Αθηναίους και στους Βλάχους, στον οποίον πολεμά και ο Ερωτόκριτος (μεταμφιεσμένος σε Σαρακηνό) ο οποίος δίνει την τελική νίκη στον Ηρακλή, αφού νίκησε σε κρίσιμη μονομαχία (τέταρτο μέρος). Στο τέλος ο βασιλιάς, σε έκφραση ευγνωμοσύνης, προσφέρει στον άγνωστο σωτήρα ολόκληρο το βασίλειό του. Ο Ερωτόκριτος αρνείται, αλλά ζητά σε γάμο τη φυλακισμένη ακόμα Αρετούσα, η οποία αποκρούει την πρόταση μέχρι την αναγνώριση του αγαπημένου της. Έτσι, γίνεται ο γάμος και αναγορεύεται τελικά βασιλιάς (πέμπτο μέρος). Η παραπάνω υπόθεση είναι εμπνευσμένη από το προβηγκιανό ποίημα Πάρις και Βιέννα, χωρίς όμως δουλική μίμηση. Ο Ε., τέλος, διαδόθηκε ευρύτατα με λαϊκές εκδόσεις. Το μοναδικό χειρόγραφο που σώζεται έχει χρονολογία 1710 και φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο. «Ο Ερωτόκριτος», έργο του λαϊκού ζωγράφου από τη Μυτιλήνη Θεόφιλου, εμπνευσμένο από την ομώνυμη τραγωδία του Βιτσέντζου Κορνάρου (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).